Kasım 2013’te bildirilen ilk vakalardan bu yana Kuzey Amerika’nın batı kıyıları sarsıldı; benzer “erime” olayları dünya genelinde 40’tan fazla türü etkiledilediği biliniyor. Hastalık önce kabuklu, dikenli yüzeyde lezyonlarla başlıyor; kaslar çözülüyor, kollar bükülüp kopabiliyor ve deniz yıldızları birkaç gün içinde ölüyordu.
NEREDEYSE YOK OLDULAR
Erken yıllarda özellikle günbatımı renkleriyle bilinen, 24 kolu olabilen ayçiçeği deniz yıldızları (Pycnopodia helianthoides) yüzde 90’dan fazla kayıp yaşadı. 2015’e gelindiğinde Alaska’dan Meksika’ya kadar sahillerde neredeyse yok oldular; Uluslararası Doğa Koruma Birliği 2020’de türü “kritik tehlikede” ilan etti.
Deniz yıldızları denizkestaneleriyle besleniyor; denizkestaneleri ise yosun ormanlarını tüketiyor. Yıldızların yokluğunda denizkestaneleri kontrolden çıkarak zaten zorlanan yosun ormanlarını “çorak arazilere” çevirdi
Oysa bu ormanlar su samurlarından balıklara, ıstakoz, yengeç ve karidese kadar pek çok tür için yaşam alanı; karbondioksiti emerek sera gazı birikimini azaltıyor ve kıyıları fırtınalara karşı koruyor.
TESPİTİ ZOR
Aynı cinse ait bazı bakteriler insanlarda koleraya, mercanlarda beyazlamaya yol açsa da Washington Üniversitesi’nden deniz ekoloğu Drew Harvell, bu bakterinin histolojide “diğerleri gibi görünmediğini”, muhtemelen bağışıklığı baskılayan bir toksin üretme yeteneği nedeniyle tespitinin zorlaştığını söylüyor.
İlk çalışmalar etkenin virüs olduğunu düşündürmüştü; bu yüzden yaygın bir bakteri grubunda bulunması bilim insanlarını şaşırttı.
Tanı sürecinin önünde başka engeller ortaya çıktı. Bu engeller arasında karşılaştırma için hastalıksız birey bulmanın güçlüğü, hastalıklı dokularda görünür bir patojenin olmaması ve denizel bulaşıcı hastalıklar hakkında genel bilgi eksikliği öne çıkıyor.
ETKENİN BAKTERİYEL OLDUĞU BULUNDU
Evrimsel ekolojist Melanie Prentice’in ekibi, karantinada yetiştirilmiş ayçiçeği deniz yıldızlarıyla yedi kontrollü maruziyet deneyi yürüttü.
Enfekte doku ya da sıvıya maruz bırakılan sağlıklı bireyler kısa sürede çarpıcı biçimde kötüleşti. Filtreleme (0,22 mikrometre) ve ısıtma sonrası materyalle temas eden deniz yıldızlarının ise sağ kaldığı görüldü; bu da etkenin bakteriyel olduğunu ele verdi.
Laboratuvarda ve denizde toplanan enfekte örneklerin RNA dizilemesi, tarak larvaları ve istiridyelerde bilinen bir patojen olan Vibrio pectenicida’yı ortaya çıkardı.
Bakterinin FHCF-3 suşu hastalıklı yıldızlardan izole edilip sağlıklı bireylere verildiğinde, kolların bükülüp erimeye başlamasıyla teşhis kesinleşti.
‘HEPİMİZİN TÜRLERİ DİKEN DİKEN OLDU’
Kanada’daki UBC ve Hakai Enstitüsü’nden deniz hastalıkları ekoloğu Alyssa Gehman “Hepimizin tüyleri diken diken oldu. ‘İşte bu’ dedik” dedi.
Araştırma ekibi, iklim değişikliğinin de tabloda rol oynuyor olabileceğini düşünüyor; çünkü Vibrio bakterileri daha sıcak sularda çoğalma eğiliminde oluyor.
Nitekim bazı ayçiçeği deniz yıldızı popülasyonları, bakterinin tutunamayacağı kadar soğuk olabilecek Britanya Kolumbiyası fiyortlarında hayatta kalmaya çalışıyor. Gehman “Sıcaklığa bağımlılık meselesine yakından bakmalıyız,” dedi. The Nature Conservancy’den Jono Wilson ise, bu kaybın nedenini anlamanın hem türün toparlanması hem de yosun ormanlarının sağladığı tüm faydaların korunması için kritik olduğunu vurguladı.
